Dzisiejszy wpis będzie o instalowaniu. Pisałem już o podstawach obsługi Linuxowej konsoli w poprzednim wpisie, a dziś przyszedł czas wykorzystać to narzędzie w konkretnym celu – do zarządzania oprogramowaniem. O instalacji programów pod Linuxem pisałem też trochę tutaj, ale skupiłem się tam bardziej na ogólnej koncepcji. Dziś będzie bardziej konkretnie, a do tego wszystko w wierszu poleceń. Uruchom więc emulator terminala i zaczynajmy.
Repozytoria
Praktycznie wszystkie większe dystrybucje Linuxa posiadają repozytoria oprogramowania. Oprogramowanie jest w nich przechowywane w postaci paczek w formacie specyficznym dla określonej dystrybucji. Twórcy dystrybucji udostępniają repozytoria na serwerach znajdujących się w kilku różnych lokalizacjach geograficznych, żeby zapewnić użytkownikom z różnych części świata szybki dostęp.
Każdy serwer repozytorium jest bliźniaczą kopią pozostałych – zawierają one kompletny zestaw paczek oprogramowania, w związku z czym nazywa się je czasem mirrorami (ang. mirror – lustro). Program zarządzający paczkami ma świadomość, gdzie znajdują się mirrory, w związku z czym może on określić, skąd najlepiej pobrać paczki w trakcie instalacji. Serwery większych dystrybucji Linuxa znajdują się również w Polsce, dzięki czemu instalacja i aktualizacja oprogramowania przebiega zazwyczaj bardzo szybko.
Przedstawione poniżej przykłady bazują na Ubuntu. Jeżeli używasz innej dystrybucji, będącej pochodną Ubuntu, przykład Kubuntu, Xubuntu lub Linux Mint, to wszystko powinno działać bardzo podobnie. W przypadku Debiana mogą wystąpić pewne różnice – paczki mogą się różnić nazwą lub wersją, a w skrajnych przypadkach mogą być niedostępne. Skupiam się tu jednak na instalacji programów bardzo powszechnie używanych, więc jest duża szansa, że również pod Debianem wszystkie przykłady będą działać bez problemów.
Aktualizacja oprogramowania
Zanim zaczniesz instalować nowe programy, warto zadbać o to, żeby zaktualizować te obecnie zainstalowane do najnowszej wersji. Ubuntu automatycznie okresowo sprawdza dostępność aktualizacji, po czym informuje użytkownika o możliwości ich zainstalowania wyskakującym okienkiem. Można jednak aktualizację oprogramowania przeprowadzić ręcznie, z użyciem wiersza poleceń.
Do zarządzania oprogramowaniem pod Ubuntu służy program apt. Aby uzyskać listę jego najczęściej używanych komend, wpisz w konsoli polecenie apt help. W odpowiedzi zobaczysz następujący komunikat:
Jak widzisz, APT ma moce Super Krowy – jest to jeden z wielu Linuxowych żartów, jakie można spotkać w dystrybucyjnym oprogramowaniu. Pokażę Ci później sztuczkę z Super Krową, tymczasem skupmy się na dostępnych komendach.
Aktualizacja oprogramowania z użyciem apt’a przebiega dwuetapowo – najpierw należy zaktualizować informacje na temat najnowszych wersji paczek przy pomocy komendy apt update, a następnie można dokonać właściwej aktualizacji oprogramowania przy pomocy polecenia apt upgrade. Wygląda to dosyć prosto, ale jest jeszcze jedna rzecz, o której musisz wiedzieć – tych komend nie można wykonać z poziomu zwykłego użytkownika. Jeżeli spróbujesz to zrobić, zostaniesz poinformowany o błędzie:
Wygląda to może dosyć enigmatycznie, ale przekaz jest prosty – nie masz uprawnień do wykonania tej operacji. Jest to jeden z Linuxowych mechanizmów bezpieczeństwa – tylko jeden użytkownik ma uprawnienia do zarządzania oprogramowaniem – nazywa się root.
Użytkownik root to administrator systemu. Ma uprawnienia do zrobienia dosłownie wszystkiego – łącznie z usunięciem wszystkich danych z dysku lub nieodwracalnym uszkodzeniem systemu. Musisz więc używać go bardzo ostrożnie. Istnieje możliwość zalogowania się jako root, ale na potrzeby prostych operacji istnieje też wygodniejsza opcja – polecenie sudo.
Polecenie sudo pozwala na wykonanie pojedynczej komendy z uprawnieniami root’a – wystarczy, że poprzedzisz ją słowem sudo. Kiedy to zrobisz, zostaniesz poproszony o podanie hasła – jest to kolejny mechanizm bezpieczeństwa. Jeżeli na przykład odejdziesz na chwilę od komputera i ktoś w tym czasie będzie próbował na nim wykonać jakieś polecenie z uprawnieniami root’a, to nie będzie mógł tego zrobić bez znajomości Twojego hasła. Aktualizacja informacji o wersjach paczek z użyciem polecenia sudo wygląda następująco:
Tym razem operacja zakończyła się powodzeniem. Podobnie wygląda sytuacja z właściwą aktualizacją – wystarczy wywołać komendę sudo apt upgrade. Jeżeli jakiekolwiek aktualizacje będą dostępne, to dostaniesz w odpowiedzi listę paczek do zaktualizowania, oraz pytanie, czy chcesz kontynuować. Jeżeli odpowiesz twierdząco, rozpocznie się aktualizacja, która może potrwać od kilkunastu sekund do maksymalnie kilku minut.
Instalacja oprogramowania
Po zaktualizowaniu obecnie zainstalowanych paczek do najnowszej wersji, możesz przejść do instalowania nowych. Służy do tego komenda apt install, która jako argument przyjmuje nazwę paczki do zainstalowania lub listę nazw kilku paczek oddzielonych spacją. Poniższy przykład prezentuje instalację programu moc – konsolowego odtwarzacza muzyki. Tak jak poprzednio, polecenie należy wykonać z uprawnieniami root’a, więc pełna postać komendy, której powinieneś użyć to sudo apt install moc.
Powyższy przykład prezentuje ciekawą sytuację, ponieważ APT wykrył, że program moc jest zależny od innej niezainstalowanej paczki o nazwie libmad0 – zawiera ona bibliotekę do obsługi formatu MP3, co jest dość podstawową funkcjonalnością odtwarzacza muzyki. W takiej sytuacji APT wyświetla informację o potrzebie zainstalowania dodatkowych paczek i pyta o potwierdzenie. Domyślna odpowiedź jest twierdząca, więc jeśli po prostu klikniesz Enter, to instalacja będzie kontynuowana.
Zainstalowany program możesz uruchomić wydając polecenie mocp – możesz z jego poziomu przeglądać katalogi w poszukiwaniu plików z muzyką i odtwarzać wybrane utwory. W celu wyświetlenia pomocy użyj klawisza h, a jeśli chcesz opuścić program kliknij q.
Usuwanie oprogramowania
Jeżeli jakiś program nie jest Ci już potrzebny i chcesz go odinstalować, to możesz to zrobić przy pomocy komendy apt remove. Podobnie jak apt install przyjmuje ona nazwę paczki lub listę nazw oddzielonych spacją i również powinna być uruchomiona z uprawnieniami root’a. Poniżej przykład usuwania zainstalowanego przed chwilą programu moc – pełna postać komendy to sudo apt remove moc.
Podobnie jak poprzednio APT zapyta Cię, czy na pewno chcesz kontynuować operację i jeżeli odpowiesz twierdząco, oprogramowanie zostanie usunięte.
Warto zauważyć, że podczas usuwania poszczególnych paczek oprogramowania nie są automatycznie usuwane ich zależności. APT wyświetla jednak informację o obecności nieużywanych pakietów i jeżeli chcesz je usunąć – co jest na ogół dobrym pomysłem – to możesz to zrobić przy użyciu polecenia apt autoremove. Tak samo jak poprzednie, powinno być ono wywołane z uprawnieniami root’a, jednak tym razem nie jest wymagane podawanie nazw paczek – APT automatycznie wykrywa, które pakiety są nieużywane i kwalifikuje je do usunięcia.
Moce Super Krowy
Obiecałem wcześniej, że pokażę Ci sztuczkę z Super Krową, więc przyszedł czas wywiązać się z obietnicy. Jeśli chcesz zobaczyć Super Krowę, użyj komendy apt moo – polecenie jest zupełnie bezpieczne i można je wykonać bez uprawnień root’a. Miłej zabawy.
Podsumowanie
Instalacja programów z poziomu wiersza poleceń nie jest trudna – wymaga jedynie znajomości nazw paczek, co też nie jest zbyt skomplikowane, ponieważ większość z nich nazywa się dość intuicyjnie. Paczka z programem moc nazywa się moc, paczka z kompilatorem gcc ma nazwę gcc, a przeglądarkę Firefox znajdziesz w paczce firefox. W przypadku mniej oczywistych nazw paczek, pomocą służy znana i lubiana wyszukiwarka Google, która jest dziś zresztą jednym z podstawowych narzędzi programisty.
Dziękuję Ci za przeczytanie tego wpisu. Mam nadzieję, że pomógł Ci on lepiej zrozumieć w jaki sposób działa zarządzanie oprogramowaniem w typowej dystrybucji Linuxa oraz w jaki sposób możesz łatwo instalować nowe programy oraz usuwać stare.
Jeżeli podobał Ci się ten wpis, koniecznie daj mi o tym znać – na przykład zostawiając komentarz pod wpisem. Jeżeli nie chcesz przegapić kolejnych wpisów i innych ciekawych materiałów, zapisz się na mój newsletter i polub moją stronę na Facebooku.
Dziękuję i do zobaczenia! 🙂
apt moo 😉
(__)(oo)
/------\/
/ | ||
* /\---/\
~~ ~~
..."Have you mooed today?"...
aptitude -vvvvv moo
Proszę bardzo.
/—-\
——-/ \
/ \
/ |
—————–/ ——–\
———————————————-
Warto dodać jeszcze jedno v 🙂